NË MBROJTJE TË PARIMEVE THEMELORE TË DIVERSITETIT DHE KULTURËS SË TOLERANCES (AL, MK, EN)

Nga prof.dr. Skender ASANI

Ekspozita e sotme , me fotografi e dokumente, kushtuar trashëgimisë kulturore të “Harabatit” është pjesë integrale e strategjisë sonë shkencore e hulumtuese për të fokusuar një vëmendje më të madhe ndaj bashkësive më të vogla fetare e kulturore, por që në thelb përbëjnë pasuri të mëdha inspirimi shpirtëror dhe reinkarnim të dashurisë njerëzore në jetën tonë të përditshme. “Harabati” përbën një nocion të rëndësishëm në trashëgiminë sakrale bektashiane, pasi që aty është memoruar kujtesa dhe lavdia e këtij komuniteti, përmes kontributit vetmohues të dhjetra klerikëve patriotë që ruajtën të paprekur koninuitetin historik të këtij kompleksi kulturoro-fetar.

Për këtë arsye Instituti ynë me përkushtim ka kultivuar disa nga parimet themelore të diversitetit dhe kulturës së tolerances, duke i shndërruar këto parime në postulate shkencore, që ne arritëm t’i finalizojmë në formë të veprave apo projekteve të ndryshme.

Për ne nuk do të kishte kuptim vetëm angazhimi deklarativ, nëse ai nuk do të mbështetej edhe në punë konkrete e praktike, siç edhe doli gjatë punës sonë disavjeçare në botimin e disa veprave kapitale kushtuar çështjeve që kristalizojnë kujtesën tonë historike, siç janë temat mbi shpëtimin e hebrenjëve dhe përpjekjet e vazhdueshme për të luftuar tendencat e mohimit të Holokaustit, në të kaluarën dhe në ditët  e sotme. Për rrjedhojë edhe në OKB ditë më parë u miratua një Rezolutë që dënon të gjitha tendencat e mohimit të Holokaustit, kurse ne si Institut, në kuadër të Departamentit për hulumtimin dhe edukimin e Holokaustit,  me një varg aktivitesh e projektesh  kemi senzibilizuar problematikat e antistemizizmit dhe arkivimit të kujtesës së hebrenjëve të mbijetuar.

Duke zgjeruar gamën e angazhimeve shkencore e hulumtuese, Instituti ynë në vazhdimësi ka inicuar edhe temat mbi komunitetin katolik shqiptar në Shkup dhe rreziqet e zhdukjes së këtij komuniteti, tema këto të trajtuara në disa vepra të përgatitura nga Departamenti kushtuar emrit dhe veprës së Gonxhe Bojaxhiut-Nënës Tereze.

Duke qenë për disa vite në krye të këtij Instituti e kam pa të domosdoshme nevojën e afrimit të kulturave dhe religjioneve, si parakusht për krijimin e një shoqërie të lirë e të barabartë. Dialektika historike më ka mësuar se asnjë ngjarje dhe asnjë proces shoqëror nuk është i izoluar nga rrethanat dhe kontekstet që kanë ndikuar në zhvillimin e atyre ngjarjeve e proceseve. Për rrjedhojë edhe formimi kulturor i popujve nuk ndodhë jashtë atyre konteksteve, ashtu siç ndodhi edhe me shqiptarët, tek të cilët pati një ndikim të theksuar lëvizja protestante e fundit të shek. 19 dhe fillimit të shek. 20, me ç’rast edhe erdhi deri te organizimi i disa prej ngjarjeve më të rëndësishme kulturore –arsimore, siç ishte Kongresi i Manastirit, hapja e Mësonjtores së parë për vashave në Korçë, hapja  e Normales së Elbasanit dhe një varg ngjarjesh të tjera emancipuese, të cilat u nxitën nga ndikimi i protestanizmit amerikan në trojet shqiptare.

Arsyeja se pse po i përmendi këto fakte historike ndërlidhet me logjikën e shikimit të gjërave në fokusin e kujtesës historike, e cila duhet të reflektojë në ditët e sotme një vëmendje më të madhe ndaj atyre ngjarjeve e personaliteteve që kanë sjellë iluminizëm në kulturën shqiptare. Kjo gjithsesi i përket edhe plejadës së intelektualëve të Rilindjes sonë Kombëtare, sidomos të vëllezërve Frashëri, të cilët ishin hallka më domethënëse e një procesi vetëdijësimi kombëtare të shqiptarëve gjatë kohës së Pernandorisë Osmane dhe pas saj.

Për të nderuar kujtimin ndaj kësaj plejade intelektualësh, ne si Institut kemi formuar edhe Departamentin e marrëdhënieve shqiptaro-osmane, duke i pare këto marrëdhënie në frymën e kontributit të  Vëllezërve Frashëri dhe betejave të tyre të parreshtura në kuadër të kësaj Perandorie në emancipimin arsimor, kulturor e kombëtar të shqiptarëve.

Duke qenë si shkas kjo ekspozitë kushtuar trashëgimisë kulturore të “Harabatit”, shfrytëzoj rastin edhe njëherë të shpreh mirënjohjen time ndaj komunitetit bektashi i cili arriti të ruajë bërthamën e shqiptarizmës edhe në furtunat më të errëta të historisë. Ky fakt na bën ta ndjejmë fuqinë e përkushtimit shpirtëror ndaj Kombit dhe Zotit, një binom ky mjaft kumptimplotë që klerikët tanë përparimtarë e ruajtën me xhelozi.

 

Ju faleminderit!

    

 Shkup,

07.02.2022

---

ВО ЗАШТИТА НА ОСНОВНИТЕ ПРИНЦИПИ НА РАЗЛИЧНОСТИТЕ И КУЛТУРА НА ТОЛЕРАНЦИЈА

 

Од проф. д-р. Скендер Асани

Денешната изложба, со фотографии и документи, посветена на културното наследство на „Харабат“ е составен дел од нашата научна и истражувачка стратегија со цел да се фокусира едно поголемо внимание кон помалите верски и културни заедници, кои во суштина претставуваат големо богатство и духовна инспирација и реинкарнација на човечката љубов во нашиот секојдневен живот. „Харабати“ е важен поим во бекташиското свето наследство, бидејќи го одбележува споменот и славата на оваа заедница, преку несебичниот придонес на десетици патриотски свештеници кои го зачуваа недопрен историскиот континуитет на овој културно-верски комплекс.

Поради оваа причина, нашиот Институт посветено ги негуваше некои од основните принципи на различноста и културата на толеранција, претворајќи ги овие принципи во научни постулати, кои успеавме да ги финализираме во форма на различни дела и проекти.

За нас немаше да има смисла само една декларативната заложба, доколку истата не беше заснована на конкретна и практична работа, како што се покажа во текот на нашата неколкугодишна работа во објавувањето на некои капитални дела посветени на прашања кои ја кристализираат нашата историска меморија, како на пример теми за спасувањето на Евреите и тековните напори за борба против тенденциите за негирање на Холокаустот, во минатото и сегашноста. Следствено, ОН неодамна усвоија Резолуција со која се осудуваат сите тенденции на негирање на холокаустот, а ние како Институт, во рамките на Одделот за истражување и едукација на холокаустот, со низа активности и проекти ги сензибилизиравме прашањата за антисистемизмот и архивирање на сеќавањето на преживеаните Евреи.

Проширувајќи го опсегот на научни и истражувачки ангажмани, нашиот Институт континуирано иницираше теми за албанската католичка заедница во Скопје и опасностите од исчезнување на оваа заедница, теми обработени во неколку трудови подготвени од страна на истражувачите кои се дел од Одделението кое е посветено на името и делото на Гонџе Бојаџиу- Мајка Тереза.

Бидејќи веќе неколку години сум на чело на овој Институт, успеав да ја видам и идентификувам потребата од зближување на културите и религиите, како предуслов за создавање слободно и рамноправно општество. Историската дијалектика ме научи дека ниту еден настан и ниту еден општествен процес не е изолиран од околностите и контекстите кои влијаеле на развојот на тие настани и процеси. Следствено, културното оформување на народите не се одвива надвор од тие контексти, како што се случуваше со Албанците, врз кои значително влијание имаше протестантското движење од минатиот век. 19 и почетокот на векот. 20, по кој повод беа организирани некои од најзначајните културно-просветни настани, како што се Битолскиот Конгрес, отворањето на првото училиште за девојки во Корча, отворањето на Елбасанското средно училиште “Нормалја”,  и низа други еманципаторни настани, кои беа водени од влијанието на американскиот протестантизам во албанските земји.

Причината зошто ги спомнувам сите овие историски факти е поврзана со логиката на гледањето на работите во фокусот на историската меморија, што во денешно време треба да одразува поголемо внимание на оние настани и личности кои донесоа просветлување во албанската култура. Ова, пак, припаѓа на плејадата интелектуалци на нашата национална ренесанса, особено на браќата Фрашери, кои беа најзначајната алка во процесот на национално освестување на Албанците за време на Отоманската империја и по неа.

За да го почитуваме споменот на оваа плејада интелектуалци, ние како Институт го формиравме Одделот за албанско-отомански односи, гледајќи ги овие односи во духот на придонесот на браќата Фрашери и нивните непрестајни битки во рамките на оваа империја во образовната и културната еманципација на Албанците.

Имајќи ја предвид оваа изложба посветена на културното наследство на „Харабат“, ја користам оваа прилика уште еднаш да изразам благодарност до бекташката заедница која успеа да го зачува јадрото на албанизмот и во најмрачните бури на историјата. Овој факт нè тера да ја почувствуваме моќта на духовната посветеност кон Нацијата и Бога, многу смислен бином кој нашето напредно свештенство љубоморно го чуваше.

Ви благодарам!   

Скопје,

07.02.2022 год.

 

---

IN PROTECTION OF THE BASIC PRINCIPLES OF DIVERSITY AND THE CULTURE OF TOLERANCE

 

From prof.dr. Skender ASANI

Today’s exhibition, with photographs and documents, dedicated to the cultural heritage of “Harabat” is an integral part of our scientific and research strategy to focus more attention on the smaller religious and cultural communities, but which in essence constitute great wealth, spiritual inspiration and reincarnation of human love in our daily lives. “Harabati” is an important notion in the Bektashi sacred heritage, as it commemorates the memory and glory of this community, through the selfless contribution of dozens of patriotic clerics who preserved intact the historical continuity of this cultural-religious complex.

For this reason, our Institute has dedicatedly cultivated some of the basic principles of diversity and culture of tolerance,by turning these principles into scientific postulates, which we managed to finalize in the form of various works or projects.

For us, the declarative commitment itsekf would not make sense, if  the same was not based on concrete and practical work, as it also turned out during our several years of work during the publication of some capital works dedicated to issues that crystallize our historical memory, such as topics on salvation of the Jews and ongoing efforts to combat Holocaust denial tendencies, during the past also the future. Consequently, the UN recently adopted a Resolution condemning all tendencies of Holocaust denial, and we as an Institute, within the Department for Holocaust Education and Research with a series of activities and projects have sensitized the issues of anti-systemism and archiving the memory of the Jews who survived the Holocaust.

Expanding the range of scientific and research engagements, our Institute has continuously initiated topics on the Albanian Catholic community in Skopje and the dangers of extinction of this community, topics addressed in several works prepared by the Department dedicated to the name and work of Gonxhe Bojaxhiu- Mother Teresa.

Having been at the head of this Institute for several years, I saw the need for the rapprochement of cultures and religions, as a precondition for the creation of a free and equal society. Historical dialectics has taught me that no event and no social process is isolated from the circumstances and contexts that have influenced the development of those events and processes. Consequently, the cultural formation of peoples does not take place outside those contexts, as it did with the Albanians, to whom the Protestant movement of the 19 century and the beginning of the 20 century had a significant influence, on which occasion some of the most important cultural-educational events were organized, such as the Congress of Monastir, the opening of the first school for girls in Korça, the opening of the high school in Elbasan, called  “Normale”, and a series of other emancipatory events , which were driven by the influence of American Protestantism in Albanian lands.

The reason why I’m mentioning these historical facts is related to the logic of looking at things in the focus of historical memory, which should reflect nowadays a greater attention to those events and personalities that have brought enlightenment in Albanian culture. This, however, belongs to the constellation of intellectuals of our National Renaissance, especially the Frasheri brothers, who were the most significant link in a process of national awareness of Albanians during the Ottoman Empire and after it.

To honor the memory of this constellation of intellectuals, we as an Institute have formed the Department of Albanian-Ottoman relations, seeing these relations in the spirit of the contribution of the Frasheri Brothers and their incessant battles within this Empire in order to achieve educational and cultural emancipation of the Albanians.

Given the occasion of this exhibition dedicated to the cultural heritage of “Harabat”, I take this opportunity to once again express my gratitude to the Bektashi community who managed to preserve the core of Albanianism even in the darkest storms of history. This fact makes us feel the power of spiritual devotion to the Nation and God, a very meaningful binomial that our progressive clerics jealously guarded.

 

Thank You!

   

Skopje,

07.02.2022