ITSH Instituti i Trashëgimisë Shpirtërore e Kulturore të Shqiptarëve – Shkup
I nderuari Kryetar i Kuvendit të Republikës së Maqedonisë së Veriut, z. Talat Xhaferi,
I nderuari zëvendësministër i Arsimit dhe Shkencës, z. Arafat Shabani,
Të nderuar drejtorë institucionesh, studiues dhe ju që po na ndiqni përmes rrjeteve sociale,
Jam shumë i nderuar që sot po ju drejtohem për t’ju dëshiruar mirëseardhje në Shtëpinë e Dytë të Alfabetit, pra në Institutin e Trashëgimisë Shpirtërore e Kulturore të Shqiptarëve. Mund të jetë koincidencë, por bukuria qëndron pikërisht në këso koincidence. Alfabeti i shqipes, që u ndihmua aq shumë prej misionarëve amerikanë, u vulos më 22 nëntor 1908, ndërsa Instituti ynë u themelua pikërisht më 22 nëntor dhe tash është i vendosur në objektin e ish Ambasadës Amerikane në Shkup.
Të nderuar të pranishëm,
Ne jemi në përfundim e sipër të edicionit të dytë të manifestimit kulturor-shkencor “Ditët e alfabetit” dhe, ashtu si gjithnjë në nëntorin e abecesë, ndjehemi të ngazëllyer që nesër mund të festojmë bashkërisht ditën kur shqipja jonë u bë me alfabet të saj.
Besoj se jeni të informuar, ndonëse ky edicion kaloi në masa sigurie për shkak të pandemisë, por dua t’ju informoj se këtë vit Ditët e Alfabetit iu kushtuan iluministeve shqiptare. Ia filluam me Nexhmije Pagarushën e Hanife Sejfullah Reçanin, si dy zëra mbase më të rëndësishëm të traditës sonë muzikore, vazhduam me gjuhëtaren Olivera Jashar Nasteva, mbesën e Jashar bej Shkupit të Lidhjes së Prizrenit dhe bijën e Emin Bej Kumbaraxhit të Kongresit të Manastirit, një ditë ia kushtuam prof. Exhlale Dobruna Saliut – arkeologes së madhe të Kosovës, por jo vetëm, të enjten u nderuam me emrin e Nënës Terezë, dje folëm për akad. Floresha Dadon – studiuese e njohur e letërsisë, për të ardhur sot në këtë akademi shkencore, e për ta kurorëzuar manifestimin me nderimin për rilindësen nga Manastiri, Parashqevi Qiriazi.
Kundruar edhe vetëm kështu, mendoj se pak a shumë ia kemi dalë që gjithkund ku preket alfabeti shqip, të nxjerrim nga një personalitet kulturor e shkencor të gruas shqiptare, me shpresë se të gjitha këto treten dhe frymëzohen në figurën e Parashqevisë, që ne e kemi emërtuar “Zonja e Parë e Alfabetit”.
Shumë të nderuar të pranishëm,
Kur sot po e organizojmë këtë akademi tradicionale shkencore, ndjej detyrim t’ju falënderoj të gjithëve që sot jeni këtu dhe t’ju them se prania juaj është nder dhe mirënjohje për ne për të vazhduar në këtë detyrë.
E nëse më lejoni të them dy gjëra për Kongresin e Manastirit, do të thosha se ky kongres është faqja tjetër e Lidhjes së Prizrenit dhe sintetizimi më i saktë i përpjekjeve iluministe të rilindësve tanë për ndriçimin e kombit. Shqipëria e ka Vlorën e pavarësisë, Kosova e ka Prizrenin e Lidhjes, ndërsa shqiptarët në Maqedoninë e Veriut e kanë Kongresin e Manastirit. Andaj, në frymën e marrëdhënieve të mira ndërshtetërore që kultivohen sot, unë kam shpresë se ne shqiptarët dimë të bashkëpunojmë mes vete, por edhe me të bashkëjetojmë edhe më kombet e tjera dhe të komunikojmë me empati edhe me kombin maqedonas, si dhe të punojmë bashkërisht për një ardhmëri më të mirë dhe europiane të gjithë rajonit.
Të parët tanë na lanë alfabet, ndërsa ne duhet të lëmë vepra. Nëse sot i falënderojmë ata për punën e tyre, do të duet ta dimë se edhe neve nesër do të na falënderojnë ose do të na gjykojnë për atë që e kemi bërë sot.
Unë ju faleminderit për praninë tuaj sot, me çka përveç respektit që keni shfaqur ndaj nesh, e keni nderuar edhe festën e alfabetit dhe ngjarjen e madhe të Kongresit të Manastirit.
Uroj që kështu të takohemi çdo vit dhe gjithnjë të kemi mundësi të komunikojmë e të kremtojmë.
Ju faleminderit.
Dr. Skender Asani
Shkup, 21.11.2020
——————————————————
Почитуван претседател на Собранието на Република Северна Македонија, г. Талат Џафери,
Почитуван заменик-министер за образование и наука, г. Арафат Шабани,
Почитувани истражувачи и вие кои нè следите преку социјалните мрежи,
Ми претставува голема чест што денес ви се обраќам да ве поздравам во вториот дом на азбуката, Институтот за Духовно и Културно Наследство на Албанците. Можеби е случајност, но убавината лежи токму во овие случајности. Албанската азбука, за чиешто стандардизирање дадоа придонес американските мисионери, беше усвоена на 22 ноември 1908 година, додека нашиот Институт е основан на 22 ноември и сега се наоѓа во зградата на поранешната Американска амбасада во Скопје.
Почитувани гости,
Се наоѓаме при крајот на второто издание на културно-научната манифестација „Денови на азбуката“, како и секогаш во месецот на азбуката, и токму заради оваа причина се чувствуваме среќни што утре можеме заедно да го славиме денот кога нашиот албански јазик е кодифициран со својата азбука.
Верувам дека сте информирани, иако овогодишното издание се одвива во услови на пандемија, сакам да ве известам дека овој пат Деновите на азбуката се посветени на албанските илуминисти. Започнавме со Неџмије Пагаруша и Ханифе Сејфулах Речани, како два можеби најважни гласа на нашата музичка традиција, продолживме со лингвистот Оливера Јашар Настева, внука на Јашар бег Скопје од Призренската лига и ќерка на Емин бег Кумбараџи од Битолскиот Конгрес, а посветуваме ден и на проф. Еџљаље Добруна Саљиу – најпознатата жена археолог од Косово. И тоа не е сè, четвртокот помина во чест на Мајка Тереза, а вчера разговаравме за акад. Флореша Дадо – познат литературен истражувач, која зеде учество на оваа научна академија. Манифестацијата ќе ја крунисаме оддавајќи чест на просветителката Парашќеви Ќиријази.
Вака кажано, ние веќе ја постигнавме целта, секаде каде што е распространета албанската азбука можеме да издвоиме по едно женско име од светот на науката, и секоја од нив била инспирирана и предводена од ликот и делото на Парашќеви Ќириази – „Првата дама на Азбуката“.
Почитувани присутни,
Денес кога ја организираме оваа традиционална научна академија, чувствувам должност да ви се заблагодарам на сите што сте тука и да ви кажам дека вашето присуство е чест и благодарност за нас, и ни дава мотив да продолжиме во оваа задача.
И, ако ми дозволите да кажам две работи за Битолскиот конгрес… Би рекол дека овој конгрес е еднакво важен колку и Призренската лига и претставува синтеза на нашите напори за описменување на нацијата. Албанија ја има Валона, Косово ја има Призренската лига, додека Албанците во Северна Македонија го имаат Битолскиот Конгрес. Затоа, во духот на добрите меѓудржавни односи што се негуваат денес, се надевам дека ние Албанците знаеме како да соработуваме едни со други, да коегзистираме со други нации, да одржуваме добра соработка со македонскиот народ, како и да работиме заедно за подобра европска иднина на целиот регион.
Нашите предци ни ја оставија азбуката, додека ние треба да оставиме дела. Ако им се заблагодариме денес за нивната работа, треба да знаеме дека утре тие исто така нам ќе ни се заблагодарат или ќе ни судат за она што го правиме денес.
Ви благодарам за денешното присуство, со кое покрај почитта што ни ја покажавте, го почестивте и одбележувањето на азбуката и за нас многу важниот Битолски Конгрес.
Посакувам да се среќаваме вака секоја година и секогаш да имаме можност да комуницираме и да славиме.
Ви благодарам.
Д-р Скендер Асани
Скопје, 21.11.2020 година
