ATO SFIDUAN VDEKJEN – MBOLLËN FARËN E JETËS (Al, Mk, En)

 

ATO SFIDUAN VDEKJEN – MBOLLËN FARËN E JETËS

Nga prof. dr. Skender ASANI

Asambleja e Përgjithshme e Kombeve të Bashkuara javën që shkoi miratoi një rezolutë të përgatitur nga Izraeli, që dënon çdo mohim të Holokaustit dhe u kërkon të gjitha kombeve dhe kompanive të mediave sociale, “të marrin masa aktive për të luftuar antisemitizmin dhe mohimin ose shtrembërimin e Holokaustit”. Kjo Rezolutë, siç dihet, u miratua në prani të një grupi njerëzish që i mbijetuan gjenocidit nazist që vrau rreth gjashtë milionë hebrenj, rreth dy të tretat e popullsisë hebreje të Evropës, gjatë Luftës së Dytë Botërore.

Jo ratësisht po e filloj fjalën time me këtë lajm, i cili vjen në kohën kur edhe ne si Institut po shënojmë 27 Janarin – Ditën Ndërkombëtare të Holokaustit, datë kjo që përkon me përvjetorin e çlirimit të kampeve të vdekjes Auschvitz-Birkenau nga forcat sovjetike në vitin 1945.

Për t’i dhënë kuptim më fundamental shënimit të kësaj dite, sivjet Departamenti për Hulumtimin dhe edukimin e Holokaustit në kuadër të ITSHKSH, u prcaktua që të trajtojë një temë të dhimbshme, por mjaft të rëndësishme që ndërlidhet me fatin tragjik të gruas hebreje në kampet naziste si dhe me fatin e atyre që i mbijetuan Holokasutit. Për këtë arsye ne zgjodhëm që kjo temë ta ketë si moto këtë titull: “SAGA E TË MBIJETUARAVE TË HOLOKUSTIT – Ato sfiduan vdekjen – mbollën farën e jetës”, të bindur se vet përmbajtja që del nga kjo moto shpreh më së miri dimensionin e një tragjike njerëzore, e cila u luajt para syve të të gjithë botës, në mesin e shekullit të kaluar.

Një arsye tjetër se pse zgjodhëm pikërisht një temë të tillë ndërlidhet me refleskionet e gjera që ka vet tema, si në aspektin hapësinor, ashtu edhe në atë kohor. Gjeografia e dhembjeve njerëzore është shumë hetergjone, kurse vetëm solidariteti ndaj atyre dhembjeve mund të jetë homogjen, ashtu siç po provojmë edhe ne sot në këtë Akademi përkujtimore kushtuar viktimave dhe të mbijetuarve të Holokastit. Fundja ne po trasojmë një traditë pozitive të solidaritetit që ishte demonstruar pikërisht këtu në Shkup, kur dhjetra familje hebreje u evakuan falë ndihmës me plot rreziqe të familjeve bujare nga ky qytet. Jemi me fat që ne si institut arritëm të intervistojmë dhe të komunikojmë me disa nga të mbijetuarit e Holokastit, me ç’rast ne edhe përgatitëm disa libra, të cilat tani janë pjesë e bibliotekave publike e private këtu te ne dhe në botë. Një prej personazheve të atyre librave sot ndodhet bashkë me ne në këtë akademi përkujtimore, por në një komunkim virtual, zonja Ita Bartuf, e bija e Mimi Ergas–Faraxhit, e lindur në kohën e golgotës së familjes së saj. Kush më mirë se zonja Bartuf do ta ilustronte thelbin e temës që po trajtojmë sot e që ka të bëjë drejpërdrejt me mrekullinë e lindjes dhe vazhdimiësinë e jetës në rrethana të jashtëzakonshme. Ajo lindi në një kohë kur ishte vështirë të mbijetonin edhe ata që ishin gjallë, por ajo erdhi në këtë botë falë vet sakrificës nënës së saj për ta sjellë në jetë shëndosh e mirë bijën e saj, si dhe ndjenjës njerëzore që dominoi te ato familje shkupiane që organizuan evakuimin e familjes së Ita Bartufit dhe sistemimin e saj në Shkodër.

Për të gjithë ata që do të donin të dinë më tepër mbi këtë temë mjafton të shfletohet libri i Mimi Kamhi Ergas- Faraxhi “ JETA IME NËN PUSHTIMIN NAZIST” në të cilin përshkruhet golgota e saj prej refugjateje gjatë pushtimit nazist – nga Shkupi për në Kosovë e deri në Shkodër, Shqipëri. Libri është përkthyer në tri gjuhë: shqip, maqedonisht, anglisht dhe është pjesë e një fondi më të gjerë botues të Insitutit tonë, pas vizitave që kemi realizuar në Izrael, me ç’rast morëm miratimin e disa familjeve të mbijetuara të holokasitit që t’i botojmë memoaret e tyre.

Për të folur për sagën e të mbiejtuarve të Holokaustit, na nevojiten mijëra orë dhe disa kilometra fjali për të përshkruar të gjitha ato labirinte gjenocidale nëpër të cilat kaloi populli hebre, në përgjithësi, dhe gratë e vajzat hebreje, në veçanti. Prandaj ne sot përkulemi para kësaj kolone të gjatë të mbijetuarash dhe me gjithë fuqinë e arsyes njerëzore denojmë të gjitha ato mendje monstruoze naziste të cilat para 80 vjetëve, gjatë Konferencës së Wansee, diskutuan dhe koordinuan gjenocidin e popullit hebre, duke krijuar sistemin e kampeve naziste të vdekjes.

Sipas rezolutës së miratuar para një jave nga Kombet e Bashkuara, holokausti “do të jetë përgjithmonë një paralajmërim për të gjithë njerëzit për rreziqet e urrejtjes, fanatizmit, racizmit dhe paragjykimeve”. Prandaj puna e parë që duhet bërë është që të punohet në frymën e kësaj rezolute në mënyrë që të gjitha shtetet të “refuzojnë pa asnjë rezervë çdo mohim ose shtrembërim të Holokaustit si një ngjarje historike, plotësisht ose pjesërisht, ose çdo aktivitet për këtë qëllim”.

Të nderuar miq, dimensioni njerëzor i solidaritetit shkon përtej kufinjve etnik, fetar e racor. Prandaj kemi shumë arsye të besojmë që e ardhmja e jonë e përbashkët do të jetë më e sigurt nëse i luftojmë shkaqet dhe burimet e urrejtjes në mes të popujve. Sepse mos të harrojmë se viktima të para të çdo lufte janë njerëzit e pambrojtur dhe sidomos gratë dhe vajzat, të cilat fatkeqësisht janë përdorur edhe si target lufte edhe në hapësirat e ishJugosllavisë, përfshi edhe Kosovën, por edhe hapësirat tjera ku shfyrtëzimi i grave dhe vajzave ishte shndërruar në industri dëfrimi për luftëratët e krimi ndaj grave dhe vajzave ishte shëndërruar në industri dëfrimi për luftëtatarët e betejave absurde në Siri, Irak e gjetiu.

Veprimet antihumane ndaj grave dhe vajzave, që nga koha e nazizmit e këndej, nuk kanë qenë të izoluar nga strategjitë gjenocidale të mendjeve të sëmura të cilët kanë pasur të godasin komponentën riprodhuese të një populli.

Prandaj ne sot jo rastësisht këtë Akademi përkujtimore e titulluam “SAGA E TË MBIJETUARAVE TË HOLOKUSTIT – Ato sfiduan vdekjen – mbollën farën e jetës”, për të dëshmuar se ne që njohim dhembjet e njëri tjetrit e kemi më lehtë të falim dashuri dhe mirëkuptim ndaj gjithë atyre që në memonetet më të vështira iu mjafton edhe një buzëqeshje e ngrohtë njerëzore.

Në emër të kësaj buzëqeshje do të doja që edhe Instituti ynë të vazhdojë jetë një promovues i dashurisë në mes të gjithë atyre që ndiejnë nevojë për dorën e zgjatur të miqësisë.

Ju faleminderit!

Shkup, 27 janar, 2022

………

 

ЈА ПРЕДИЗВИКАА СМРТТА – ГО ЗАСАДИЈА СЕМЕТО НА ЖИВОТОТ

 Од проф. д-р Скендер АСАНИ

Генералното собрание на Обединетите нации минатата недела усвои резолуција подготвена од Израел, со која се осудува секое негирање на Холокаустот и се повикуваат сите нации и компаниите на социјалните мрежи да „преземат активни мерки за борба против антисемитизмот и негирањето или искривувањето на Холокаустот“. Оваа Резолуција, како што е познато, беше донесена во присуство на група луѓе кои го преживеаја нацистичкиот геноцид во кој загинаа околу шест милиони Евреи, околу две третини од еврејското население во Европа, за време на Втората светска војна.

Не случајно го започнувам мојот говор со оваа вест, која доаѓа во време кога ние како Институт го одбележуваме 27 јануари – Меѓународниот ден на холокаустот, датум што се совпаѓа со годишнината од ослободувањето на логорите на смртта Аушвиц-Биркенау од советските сили во 1945 година.

За да се даде пофундаментално значење на овој ден, оваа година Одделот за едукација и истражување на Холокаустот во рамките на ИДКНА, беше решен да се осврне на една болна, но многу важна тема поврзана со трагичната судбина на жената еврејка во логорите на нацистите, како и со судбината на оние кои го преживеаја Холокаустот. Поради оваа причина, избравме да ја имаме оваа тема како мото: „САГАТА НА ПРЕЖИВЕАНИТЕ НА ХОЛОКАУСТОТ – Ја предизвикаа смртта – го засадија семето на животот“, убедени дека содржината што произлегува од ова мото најдобро ја изразува димензијата на човечката трагедија, која се играше пред очите на целиот свет, во средината на минатиот век.

Друга причина зошто избравме ваква тема е поврзана со широките размислувања што ги има самата тема, како во простор, така и во време. Географијата на човечкото страдање е многу хетерогена и самата солидарност со таа болка може да биде хомогена, како што докажуваме денеска на оваа комеморативна академија посветена на жртвите и преживеаните од Холокаустот. На крајот на краиштата, следиме позитивна традиција на солидарност што беше демонстрирана токму овде во Скопје, кога десетици еврејски семејства беа евакуирани благодарение на ризичната помош на дарежливите семејства од овој град. Среќни сме што како институт успеавме да интервјуираме и да комуницираме со некои од преживеаните од Холокаустот, во тој случај подготвивме и некои книги, кои сега се дел од јавните и приватните библиотеки овде и во светот. Еден од ликовите во тие книги е денес со нас на оваа меморијална академија, но во виртуелна комуникација, г-ѓа Ита Бартуф, ќерката на Мими Ергас-Фараџи, родена во времето на голготата на нејзиното семејство. Кој подобро од г-ѓа Бартуф би ја илустрирал суштината на темата со која се занимаваме денес, која е директно поврзана со чудото од раѓањето и континуитетот на животот во вонредни околности. Таа е родена во време кога и на живите им било тешко да преживеат, но на овој свет дошла благодарение на пожртвуваноста на нејзината мајка да ја доведе својата ќерка во здрав живот, како и човечкото чувство кое доминирало во тие скопски семејства, кои ја организирале евакуацијата на семејството на Ита Бартуфи и нејзината населба во Скадар.

За сите оние кои би сакале да дознаат повеќе на оваа тема, доволно е да ја прелистат книгата на Мими Камхи Ергас-Фараџи „МОЈОТ ЖИВОТ ПОД НАЦИСТИЧКАТА ОКУПАЦИЈА“ која ја опишува нејзината голгота од бегалец за време на нацистичката окупација – од Скопје до Косово а потоа и до Скадар, Албанија. Книгата е преведена на три јазици: албански, македонски и англиски, и е дел од поширокиот издавачки фонд на нашиот Институт, по нашите посети на Израел, во кој случај добивме одобрение од некои преживеани од Холокаустот да ги објавиме нивните мемоари.

За да зборуваме за сагата на преживеаните од Холокаустот, потребни ни се илјадници часови и милји реченици за да ги опишеме сите тие геноцидни лавиринти низ кои поминал еврејскиот народ воопшто, а особено еврејските жени и девојки. Затоа денес се поклонуваме пред оваа долга колона преживеани и со сета сила на човечкиот разум ги осудуваме сите оние монструозни нацистички умови кои пред 80 години, за време на Конференцијата во Ванзе, дискутираа и координираа за геноцидот на еврејскиот народ, создавајќи го системот на Нацистички логори на смртта.

Според резолуцијата усвоена пред една недела од Обединетите нации, Холокаустот „засекогаш ќе биде предупредување за сите луѓе за опасностите од омраза, фанатизам, расизам и предрасуди“. Затоа, првата работа што треба да се направи е да се работи во духот на оваа резолуција, така што сите држави „безрезервно да отфрлаат какво било негирање или искривување на Холокаустот како историски настан, целосно или делумно, или каква било активност за оваа цел“.

Драги пријатели, човечката димензија на солидарноста ги надминува етничките, верските и расните граници. Затоа ги имаме сите причини да веруваме дека нашата заедничка иднина ќе биде посигурна ако се бориме против причините и изворите на омраза меѓу народите. Затоа, да не заборавиме дека првите жртви на секоја војна се ранливите луѓе, а особено жените и девојчињата, кои за жал беа користени како цели на војна во поранешна Југославија, вклучително и Косово, но и други области каде што експлоатацијата на жените и девојките се претвори во забавна индустрија за воените злосторници, а жените и девојките се претворија во забавна индустрија за борците во апсурдните битки во Сирија, Ирак и на други места.

Антихуманите акции против жените и девојчињата, од времето на нацизмот наваму, не се изолирани од геноцидните стратегии на болните умови кои мораа да удрат врз репродуктивната компонента на еден народ.

Затоа денес, не случајно, оваа комеморативна академија ја нарековме „САГАТА НА ПРЕЖИВЕАНИТЕ НА ХОЛОКАУСТОТ – Ја предизвикаа смртта – го засадија семето на животот“,за да докажеме дека ние што си ги знаеме тагите едни на други, ни е полесно ѝ простуваме љубов и разбирање, кон сите тие на кои во најтешките времиња им е доволна само една насмевка.

Во име на оваа насмевка би сакал нашиот Институт да продолжи да биде промотор на љубовта меѓу сите оние кои чувствуваат потреба од подадената рака на пријателството.

Ви благодарам!

Скопје, 27 јануари, 2022

…………………………….

 

THEY CHALLENGED DEATH – PLANTED THE SEEDS OF LIFE

 From prof. dr. Skender ASANI

The United Nations General Assembly last week adopted a resolution drafted by Israel who was condemning any Holocaust denial and urging all nations and social media companies to “take active measures to combat anti-Semitism and the denial or distortion of The Holocaust. ” This Resolution, as it is known, was adopted in the presence of a group of people who survived the Nazi genocide that killed about six million Jews, about two thirds of the Jewish population of Europe, during World War II.

It is not a coincidence that I’m starting my speech with this news, which comes at a time when we as an Institute are marking January 27th – International Holocaust Day, a date that coincides with the anniversary of the liberation of the Auschvitz-Birkenau death camps from Soviet forces in 1945.

To give a more fundamental meaning to this day, this year the Department for Holocaust Education and Research within the ISCHA, was determined to address a painful but very important topic related to the tragic fate of the Jewish woman in the Nazi camps, as well as the fate of those who survived the Holocaust. For this reason we chose to have this topic as our motto: “THE SAGA OF THE HOLOCAUST SURVIVORS – They challenged death – planted the seeds of life”, convinced that the content that emerges from this motto best expresses the dimension of a human tragedy, which was played before the eyes of the whole world, in the middle of the last century.

Another reason why we chose such a topic has to do with the broad reflections that the theme itself has, both in terms of space and time. The geography of human suffering is very heterogeneous, and only solidarity with that pain can be homogeneous, as we are proving today at this Commemorative Academy dedicated to the victims and survivors of the Holocaust. After all, we are tracing a positive tradition of solidarity that was demonstrated right here in Skopje, when dozens of Jewish families were evacuated thanks to the risky help of generous families from this city. We are fortunate that we as an institute managed to interview and communicate with some of the Holocaust survivors, in which case we also prepared some books, which are now part of public and private libraries here and around the world. One of the characters in those books is with us today at this commemorative academy, but in a virtual communication, Mrs. Ita Bartuf, the daughter of Mimi Ergas-Faraxhi, born at the time of her family’s golgotha. Who better than Mrs. Bartuf would illustrate the essence of the topic we are dealing with today, which is directly related to the miracle of birth and the continuity of life in extraordinary circumstances. She was born at a time when it was difficult for even those who were alive to survive, but she came to this world thanks to her mother’s sacrifice to bring her daughter to a healthy life, as well as the human feeling that dominated at some of the families in Skopje, who organized the evacuation of Ita Bartuf’s family and her settlement in Skadar.

For all those who would like to know more on this topic, it is enough to read the memoirs of Mimi Kamhi Ergas-Faraxhi’s “MY LIFE UNDER NAZI OCCUPATION” which describes her Golgotha by a refugee during the Nazi occupation – from Skopje to Kosovo and up to Skadar, Albania. The book has been translated into three languages: Albanian, Macedonian and English language and is part of a wider publishing fund of our Institute, after our visits to Israel, in which case we received the approval of some Holocaust survivors to publish their memoirs to.

To talk about the saga of the Holocaust survivors, we need thousands of hours and miles of sentences to describe all those genocidal labyrinths that the Jewish people in general, and Jewish women and girls in particular, went through. That is why today we bow before this long column of survivors and with all the power of human reason condemn all those monstrous Nazi minds who 80 years ago, during the Wansee Conference, discussed and coordinated the genocide of the Jewish people, creating the system of Nazi camps of death.

According to the resolution adopted a week ago by the United Nations, the Holocaust “will forever be a warning to all people of the dangers of hatred, bigotry, racism and prejudice.” Therefore the first work to be done is to work in the spirit of this resolution so that all states “unreservedly reject any denial or distortion of the Holocaust as a historic event, in whole or in part, or any activity for this purpose” .

Dear friends, the human dimension of solidarity goes beyond ethnic, religious and racial boundaries. We therefore have every reason to believe that our common future will be more secure if we fight the causes and sources of hatred between peoples. Let us not forget that the first victims of any war are vulnerable people and especially women and girls, which unfortunately have been used as targets of war in the former Yugoslavia, including Kosovo, but also other areas where the exploitation of women and girls had become an amusement industry for wars of crime and crime against women and girls had become an amusement industry for fighters of absurd battles in Syria, Iraq and elsewhere.

Antihuman actions against women and girls, from the time of Nazism onwards, have not been isolated from the genocidal strategies of sick minds who have had to strike at the reproductive component of a people.

That is why today, not coincidentally, we named this Commemorative Academy as “The Saga of the Holocaust Survivors – They challenged death – planted the seeds of life”, to prove that we who know each other’s sorrows find it easier to forgive love and understanding to all to those who in the most difficult memoirs even a warm human smile is enough.

In the name of this smile I would like our Institute to continue to be a promoter of love among all those who feel the need for the extended hand of friendship.

Thank You!

Skopje, January 27th, 2022